امام خمینی به عنوان رهبر وبنیانگذار جمهوری اسلامی ازابعاد وجودی سترگ و منحصر به فردی برخوردار بودکه سال‌ها باید بگذرد تا مبانی فکری و اندیشه بلند او برای همگان آشکار گردد.
با نگاهی اجمالی در می‌یابیم که از آغاز نهضت تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تا واپسین لحظات عمر شریف و پر بارش ، اصلی ترین دغدغه و نگرانی او خطر تفرقه و تشتّت و تنازع در جامعه اسلامی خصوصاً ایران بوده است.
ایشان با شناخت دقیقی که از اسلام و تاریخ صدر اسلام و دوران پس از آن تا عصر حاضر داشت به خوبی دریافته بود که اگر در جامعه اسلامی، تششع "وحدت کلمه" پرتو افشانی کند و در فضای جامعه، ندای وحدت و یکپارچگی طنین انداز باشد، پیروزی و استمرار آن حتمی است و هنر امام کشف رمز و قدرت اعجاز کیمیای "وحدت" و تأکید بر حصول، حضور و تداوم آن بود که برگرفته از اندیشه‌های تابناک او و نتیجه عملی خط مشی حرکت اوست.
مقوله "وحدت " در اندیشه امام خمینی، گستره‌ای بس وسیع دارد. از وحدت مستضعفان عالم در مقابل مستکبران گرفته تا وحدت پیروان ادیان الهی در مقابل مشرکدن و ملحدین ، وحدت مسلمانان و وحدت اقشار مختلف در جامعه اسلامی به ویژه گروه‌های مرجعی که از اهمیت بسیار برخوردار است و نهایتاً وحدت نخبگان یعنی دانشگاهیان و حوزویان.
حضرت امام با عنایت به ضربات مهلکی که جامعه اسلامی به ویژه ملت ایران در عصر حاضر از تفرقه و تشتّت نخبگان خورده بود، همواره نسبت به آن دغدغه داشتند.
بررسی دیدگاه‌های امام در این خصوص، نشان می‌دهد که ایشان از سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، در صدد ایجاد پیوند بین حوزه و دانشگاه بوده‌اند تا آنجا که در سال 1346 در پیامی به انجمن‌های اسلامی دانشـجویان در اروپا، مسرّت خویش را از پیوستگی طلاب و دانشجویان ابراز می‌نماید1 و در سال 1350 نیز در پاسخ به نامه دانشجویان مسلمان مقیم اروپا می‌فرمایند:
"از نهضتی که در سال‌های اخیر به تأیید خداوند متعال بپاشد و موجب نزدیکی قشرهای تحصیل کرده با علما دین شد، امید واثق دارم که این نور به خاموشی نگراید." 2
در هنگامه حرکت همه جانبه ملت غیور ایران علیه ظلم و بیداد رژیم ستمشاهی در سال 1356 یکی از دغدغه‌های جدّی حضرت امام جدایی دو قشر روحانی و دانشجو بوده که مکرر خطرات آن را گوشزد نموده و حوزه و دانشگاه را از سقوط در ورطه تفرقه بر حذر داشته و آنان را به روابط دوستانه جهت نیل به اهداف ترغیب می‌نماید:
"طلاب علوم دینی و دانشجویان با هم روابط دوستانه و فعالانه داشته باشند و بر ا��اس به دست آمدن استقلال و آزادی و خلع ید غاصبان از حقوق ملت در تمام ابعادش ، به سایر طبقات بپیوندند". 3
و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در تأکیدات حضرت امام، تعابیری چون پیوند دانشجویان قدیم و جدید، دست برادری روحانی و دانشگاهی، لزوم دوستی روحانی و دانشگاهی و ضرورت احترام متقابل آنها به وفور دیده می‌شود.
بالاترین نتیجه انقلاب
جالب آنست که حضرت امام در بهمن ماه 1357 در آن روزهای حسّاس، بزرگ‌ترین ثمره انقلاب را وحدت حوزه و دانشگاه می‌داند و می‌فرماید:
اگر این نهضت غیر از این خاصیت نداشت که بین طلاب علوم دینیه و قشر دانشگاهی یک رابطه پیدا شد،اگر غیر از این ما هیچی نداشتیم، این بالاترین نتیجه‌ای بود که حاصل شد . 4
و لذا در سیر فرمایشات امام پس از پیروزی نیز، مدام این محور قابل مشاهده است که جایگاه حوزه و دانشگاه به عنوان نخبگان جامعه از یک حساسیت ویژه برخوردار بوده و وحدت آن دو رمز بسیاری از موفقیت‌هاست و بر همین اساس هم، دشمن بر این نقطه انگشت گذاشته و در صدد ایجاد تفرقه و اختلاف در بین آنهاست. لذا حضرت امام ،روحانی و دانشگاهی را مکمل یکدیگر دانسته و خطاب به دانشگاهیان می‌فرمایند:
شما و طبقه روحانیین که هر دو یک شغل دارید، هر دو شغل واحد دارید و مع‌الوصف این دو قشر را که مربی جامعه هستند و دست‌های ناپاک از هم جدا کردند . 5
آنگاه اتحاد روحانیون و دانشگاهیان را خنثی کننده توطئه‌ها می‌دانند و می‌فرمایند: " تکلیف برای شما دو طایفه از سایرین زیادتر است و مسئولیتتان بسیار زیاد، همه مسئول‌اند، لکن شما دو طایفه مسئولیتتان زیادتر است.
... شما دو قشری که مغز متفکر بودید؛ وقتی با هم مجتمع شدید، قشرهای دیگر پیوند کردند با شما، تکلیف شما و این قشر روحانیون و شما آقایان دانشگاهی‌ها این است که دست از هم برندارید" . 6
رشد واقعی با وحدت دو قطب متفکّر
در این راستا حضرت امام رشد واقعی کشور را مرهون وحدت حوزه و دانشگاه می‌دانستد و می‌فرمودند:
"علماو دانشمندان این دو مرکز لازم است کوشش کنند در پیوند دادن این دو قشر عزیز. و باید بدانند که نه دانشگاهی بدون روحانی می‌تواند به استقلال برسد و نه روحانی بدون دانشگاهی . 7
ایشان درجلسه مشترکی که طلاب و دانشجویان در محضرشان حضور داشتند با حالتی سرشار از رضایت و سرور می‌فرمایند:
"چه مجلس شورانگیزی است و چه اجتماع مبارکی! یک روز بود که دانشگاه و حوزه‌های علمیه نه آنکه از هم جدا بودند، جوی به وجود آورده بودند که با هم شاید دشمن بودند. نه دانشگاهی تحمّل روحانی را داشت ونه روحانی تحمّل دانشگاهی.
... وحالا شما برادران دانشگاهی وبرادران روحانی درکنار هم برای رفع مشکلات وبرای به پیروزی رساندن انقلاب، مجتمع هستید" . 8
اتحاد حوزه و دانشگاه عامل اصلاح کشور
حساسیت این امر در نگاه حضرت امام تا بدانجاست که حتّی عامل اصلی اصلاح کشور را در وحدت این دو قشر بیان فرموده‌اند:
" باید توجه داشته باشید! باید دانشگاه‌ها و مدارس و همه جا توجه داشته باشد! دانشگاه پیوند خودش را با فیضیه محکم کند و فیضیه محکم کند پیوستگی خودش را به دانشگاه. شما دو قشری هستید که اگر
اصلاح بشوید، اصلاح می‌شود ملت‌ها" . 9
در پایان این مقال، سخن را با کلامی از آن عزیز سفر کرده به پایان می‌بریم که اوج اهتمام ایشان را به موضوع وحدت حوزه و دانشگاه نشان می‌دهد آنجا که می‌فرماید:
"من امروز آمده‌ام در میان شما دانشجویان عزیز به دو منظور، یکی بزرگداشت روز شهادت جوان‌های عزیز در دانشگاه در اثر هجوم وحشیانه مأمورین جبّار. و یکی برای پیوند بین قشر روحانی و قشر دانشگاهی و دانشجویان. من این پیوند را تبریک عرض می‌کنم به روحانیون وتبریک عرض می‌کنم به دانشگاهیان". 10
__________________________________________________
1 - صحیفه امام ج 2، ص 142 (پیام بر انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا 1346)
2 - همان ج 2 ص 345 (نامه به آقای صادق طباطبائی 28/2/50)
3 - همان ج 3 ص 486 (پیام به ملت ایران 16/7/57)
4-همان ج 6 ص 48 (سخنرانی در جمع روحانیون 14/11/57)
5- همان ج 7 ص 470 (سخنرانی در جمع وزیر فرهنگ و رؤسای دانشگاه‌ها 3/3/58).
6 - همان ج 8 ص 480 (سخنرانی در جمع دانشجویان مشهد 14/4/58)
7 - همان ج 10 ص 83 (پیام به استادان و دانشجویان 31/6/58)
8- همان ج 13 ص 412 (سخنرانی در جمع طلاب و دانشجویان 27/9/59)
9- همان ج 14 ص 188 (سخنرانی در جمع روحانیون 14/11/59).
10 - همان ج 10 ص 472 (سخنرانی در جمع دانش‌آموزان قم وتهران 13/8/58)
